FELJTON – NOVA DRŽAVA UKIDA SVA SRPSKA ZNAMENJA: Srpska stranka se jedina zalagala za održanje istorijskih nacionalnih simbola

JEDINA politička grupacija u novoj državi koja se otvoreno zalagala za održanje srpske kraljevine, srpskog nacionalnog znamenja, bila je nevelika Srpska stranka, osnovana 26. decembra 1920. na čelu sa predsjednikom Glavnog odbora advokatom Radivojem K. Novakovićem.

Sekretar je bio Bogdan N. Ercegovac, činovnik, a blagajnik Aleksandar Atić.. Članovi Upravnog i Akcionog odbora bili su kafedžija Aleksandar Stanojević, činovnik Milan Radosavkić, obućar Žika Babić, sarač Milovan Stanisavljević. Članovi izvan Beograda: Tanasije Oblaković iz Slavonije, ratar Joca Racković – predsjednik Okružnog odbora Srpske stranke iz Velike Kikinde, građevinar Milan Vlaović – sekretar Okružnog odbora takođe iz V. Kikinde. Srpska stranka se nije mogla pohvaliti većim brojem visokih intelektualaca, jer su prevladavali činovnici, ugostitelji, radnici i seljaci (ratari).

„Glavne snage“ stranke nalazile su se u Beogradu, sa glavnim odborom i pododborima:

„Terazije“, na čelu A. Atić, sjedište hotel „Takovo“; „Savamala“, predsjednik A. Stanojević, sjedište kafana „Bosfor“; pododbor „Palilula, predsjednik obućar Živko Babić, sjedište kafana „Sedam Švaba“; pododbor za sedmo glasačko mjesto, predsjednik činovnik Dušan Nestorović, sjedište kafana „Crni Petar“. Izvan Beograda najviše odbora je bilo u Vojvodini, i to Okružni odbor u Velikoj Kikindi pod predsjedništvom ratara Joce Rackovića; mjesni odbori u Maloj Kikindi, Starčevu, Čeneju, Velikom Gaju, Novoj Kanjiži, Mokrinu, Novom Bečeju, Vranjevu. U Glavnom odboru očekivali su da stignu izvještaji o osnivanju odbora u Žombolju, Srpskom Itebeju, Velikom Bečkereku, Perlezu, Pančevu, Beloj Crkvi, Vršcu. U Sremu je organizovan Okružni odbor u Mitrovici na čelu sa predsjednikom Petrom Vorkapićem (inače je bio i predsjednik dobrovoljaca).
Beograđani su od Glavnog odbora Srpske stranke preko letaka i lista Velika Srbija pozivani da stvaraju pododbore stranke u celom  Beogradu, „jer smo se do sada lagali sa Jugoslavijom“. Očekivali su da će Beogradu pobijediti ideja Velike Srbije.

U BOSNI je organizovan mjesni odbor u Suhom Polju, srez „Bijelina“ na čelu sa predsjednikom, ratarom Petrom Radišićem. Očekivalo se da stignu izvještaji iz Brčkog, Banjaluke, Zenice, Žepča, Tuzle, Travnika, Bijeljine, Sarajeva i Mostara. U Slavoniji je formiran mjesni odbor u Suhom Polju, na čelu sa predsjednikom Tanasijem Oblakovićem, učiteljem. „Centar Srpske stranke za Južnu Ameriku“ bio je u Porto Alegreu i u Rio Grande do Sul u Brazilu, na čelu sa predsjednikom Kostom Z. Popovićem. 

Pripadnici i simpatizeri Srpske stranke od Ustavotvorne skupštine su zahtjevali da se u novi ustav unese ime nove države – „Kraljevina Velika Srbija“. To su u svojoj rezoluciji, u ime 1000 građana, tražili i građani Velike Kikinde skupljeni na narodnom zboru Srpske stranke 2. maja 1921. godine. U rezoluciji su zahtjevali da država mora biti kraljevina sa „slavnom dinastijom“ Petra I iz porodice Karađorđević; da je mala Srbija izgubila 1.300.000 svoje djece za vaskoliko sjedinjenje srpsko-hrvatsko-slovenačko, boreći se kao država sa neprijateljem Austro-ugarskom; da je mala Srbija Božjom pomoći oslobodila svu braću Srbe, Hrvate i Slovence ispod vjekovnog ropstva; da se Ustav Kraljevine Srbije od 5. juna 1903. rasprostro kraljevskom vlašću na cjelokupnu današnju državu. Okružni zbor Srpske stranke održan je u Velikoj Kikindi i 15. maja 1921, na čelu sa predsjednikom Milanom Pandurovićem, sa zahtjevom da se buduća država nazove „Velika Srbija“.

ISTO su od Ustavotvorne skupštine u svojoj rezoluciji tražili „građani junačnog sela“ Tomaševca u Banatu (500 na broju), sakupljeni na zboru Srpske stranke 5. maja 1921. godine. Glavni odbor Srpske stranke je inače naložio svim pododborima stranke u Hrvatskoj, Vojvodini, Bosni, Srbiji, Dalmaciji da održe protestne skupove protiv imena Jugoslavija, a za ime Velika Srbija. Protestne odluke su se obavezno morale dostaviti Ustavotvornoj skupštini Kraljevine SHS.

Brisanje srpskih istorijskih simbola naročito je vršeno van teritorije bivše Kraljevine Srbije. Sarajevska Srpska zora člankom „Užasan zločin nad pobedonosnom srpskom zastavom“, iz 1921. godine (br. 285), navodi da je čin ukidanja srpske zastave „jedan atentat na moral i ponos Srbije, Srpskog naroda i Srpske vojske“. Autor članka piše da se „ovih dana pročula po Bosni i Hercegovini vijest, pri kojoj se svako srpsko srce skamenilo“. Naime, komandant bosanske armije, đeneral Milisavljević, svojom naredbom „odozgo“, izdao je zapovijest slijedećeg sadržaja: „Do 26. maja svi oficiri, podoficiri i vojni činovnici ne smeju više nositi na kapama kokarde sa bojama srpske zastave. Do toga dana one se moraju zameniti kokardama ’jugoslavenske’ zastave. U slučaju, da bi se neko od oficira ili drugih vojnika… usudio da nosi kokardu sa srpskom zastavom, stariji po šarži dužan je dotičnoga smesta u zatvor otpremiti…“.

NOVINAR se u očaju pita: „Za ime Boga što se ovo čini!? Zar je srpska kokarda Srbiju, Srpski narod i Srpsku Dinastiju, da se pod noge baca, pa čak njeno nošenje i zatvorom kažnjava!? Zar je srpska vojska zarobljena, a Srbija okupirana od crnožutih eksponenata, da se upotrebljuju inkviziciona sredstva protiv srpskih slavnih znamenja!? Zar su srpske kaponje postale najveći protivnici Srbije i Srpskoga naroda! Ili su oni poludeli ili su odista besramni izdajnici svoga Naroda i svoje Države!? Prokleta je ovakva država u kojoj se ovakva bezakonja rade!“. Autor je uvjeren da „i pri ovome demonskom aktu mračne sile imaju svoje prste!“, koje kroje cjelokupnu politiku „od zlokobne Krfske deklaracije pa do danas“. Takva zlokobna zapovijest, po njegovom mišljenju, nije nastala u glavi đenerala Milisavljevića već u „glavi srpskog renegata g. Draškovića, koji je preuzeo resor vojnog ministra“. Da li je sa znanjem predsjednika Pašića takva nemoralna i drakonska naredba mogla stići do Sarajeva?, pita se novinar.

U drugom članku Srpske zore „Zapovijest odozgo“ („da se pogazi svetinja zakletve u Srpskoj vojsci“) autor ističe da oficiri Kraljevine Srbije zakletvu nisu polagali ni na kakav ustav osim na Ustav Srbije iz 1903. godine, u kojem se izričito kaže da su „narodne boje crvena, plava i bela“. Takvoj trobojnici su se na vjernost zakleli srpski oficiri i kao „vidni znak“ te vjernosti nosili su na svojim kapama srpsku kokardu. Autor članka se pita da li treba kazniti one oficire koji su sa tom kokardom izvojevali pobjedu srpske zastave, pa baca prokletstvo na sve one koji se drznuše da obeščaste sintezu napora i žrtava srpskoga naroda – njegovu slavnu i mučeničku zastavu. Potom navodi da je „bjedni srpski đeneral“, vojni ministar pok. Branko Jovanović, doživio božiju kaznu, jer je uskoro poslije „strašne naredbe“ da se iz srpskih pukova uklone „slavne i kuršumima prorešetane srpske zastave i srpske kokarde“, dobio moždanu kap. Takva neslavna sudbina đenerala Jovanovića nije opomenula đenerala Milisavljevića da se boji „božjeg prsta“ kao mementa za svoja djela.

BRISANjE ĆIRILICE

SIMPATIZERI i pristalice Srpske stranke ustajali su protiv brisanja srpskih simbola po Srbiji, a naročito u Beogradu. U Zemunu su invalidi i zanatlije 21. maja 1921. protestirali zbog brisanja ćirilicom napisanog imena kafane „Kod srpskih heroja“, koju je poslije oslobođenja otvorio dobrovoljac sa Solunskog fronta Vlada Babić. Gradsko poglavarstvo je potom, „bez ikakvih stvarnih i opravdanih razloga“, zabranilo rad kafane, kojoj je prethodno dalo dozvolu za rad.