RADIKALNO antijugoslavenske stavove Kominterna je zauzela na III plenumu svog Izvršnog komiteta (12–13. juni 1923) i na V kongresu 1924. godine.
Lenjin goviri na osnivanju Komunističke internacionale 1919. Foto Vikipedija
Prekretnica prema nacionalnom pitanju nastala je prihvatanjem Lenjinove koncepcije o federaciji sovjetskih republika. Time je razbijena snaga ruskog jedinstva i ruskog nacionalizma a samim time i ruskog pravoslavlja. Na III plenumu IK Komunističke internacionale (1923) ocijenjeno je da je kod KPJ postojao nihilizam u pogledu na nacionalno pitanje. Jedan od čelnika Kominterne, Zinovjev, insistirao je na tome da je nacionalno pitanje najvažnije pitanje pobjede revolucije. Zinovjev je bio izričit: „U modernoj Jugoslaviji nacionalni problem je jedna od najvažnijih poluga u našim rukama da zbacimo vladajući režim“. Najveći zaokret u tumačenju nacionalnog pitanja, kao sredstva revolucije, Kominterna je napravila na V kongresu 1924. godine. Date su direktive da se udari po zemljama „francuskog sistema“ (Poljska, Rumunija, Čehoslovačka, Jugoslavija, Grčka). Te zemlje trebalo je državno dezintegrisati kako bi se razbio evropski primat zemalja „zapadne demokratije“ (ideologije građanskog liberalizma).
Na V kongresu Kominterne zaključeno je da se ostvarenje prava „potlačenih naroda“ na otcjepljenje ne može odlagati do pobjede socijalizma u cijelom svijetu. Trebalo je, dakle, ubrzati taj proces. Teorija o jedinstvu tri jugoslavenska naroda (Srbi, Hrvati i Slovenci) predstavlja samo masku za „velikosrpski imperijalizam“, pa se zbog toga parola o pravu naroda na samoopredjeljenje „mora izraziti u obliku izdvajanja Hrvatske, Slovenije i Makedonije iz sastava Jugoslavije i stvaranja nezavisnih republika“.
Kraljevina SHS je posmatrana kao neprijateljski južni bok sovjetske Rusije pa je zbog toga trebalo da bude uništena. Tako bi bile zadovoljene težnje KP Bugarske za pripajanjem Makedonije.
UPRAVO je antijugoslavenski i antisrpski kurs KPJ 1924. godine bio izražen tokom boravka vođe Hrvatske republikanske seljačke stranke Stjepana Radića u Moskvi. Naime, Radić je u Moskvi učlanio Hrvatsku seljačku stranku u komunističku Seljačku internacionalu, odnosno u Međunarodni seljački savet. U političkoj aktivnosti HSS i komunista odvijao se skladan rad u pravcu razbijanja Jugoslavije i antisrpskih manifestacija. Nastao je svojevrstan istorijski paradoks: „Proleterski internacionalisti zagazili su u nacionalizam“.
Vrhunac antijugoslavenstva izražavan je rečima: „Srbi, Hrvati i Slovenci su tri različita naroda. Teorija (vladajućeg režima) o jedinstvenom troimenom narodu samo je maska za velikosrpski imperijalizam“. Na Plenumu CK KPJ, od 25. novembra 1924, odlučeno je da se otvoreno istupi protiv jedinstva Jugoslavije, to jest da KPJ pomaže pokrete „ugnjetenih nacija“ u cilju formiranja nezavisnih država, Hrvatske, Slovenije, Makedonije i Crne Gore, kao i oslobođenja Albanaca. Komunisti nisu smjeli ometati „pravednu“ nacionalnu borbu hrvatske i slovenačke buržoazije kako ne bi slabile nacionalne težnje „radničkih i seljačkih masa“.
Treći kongres KPJ, koji je održan 1926. godine, proglasio je srpski narod „vladajućim“ u Kraljevini SHS. Komunisti su tada počeli otvoreno podržavati pravo naroda (nacija) na otcjepljenje kako bi se, pomoću tog prava, proširio revolucionarni front. Problem Kosova i Metohije KPJ je „rešila“ njegovim uključivanjem u jednu cjelinu – Balkansku federaciju. Kosmet je u partijskoj građi označavan kao „srpski dio Albanije“. Slično je bilo i sa Mađarima u Vojvodini. Komunisti su isticali da je Vojvodina „imperijalistički anektirana“ od strane Srba. Zato je trebalo podržavati separatističku Mađarsku stranku, iako je ona bila „čisto buržoaska stranka“. U borbi protiv interesa srpske buržoazije podržavane su građanske stranke nacionalnih manjina u Kraljevini SHS. Nova nacionalna antisrpska komunistička politika tražila je od komunista u Crnoj Gori izgrađivanje idejnog koncepta stvaranja crnogorske nacije. Pošto su srpsku naciju proglasili „vladajućom“, komunisti su i crnogorsku „naciju“ označili ugnjetenom od „velikosrpstva“.
Na Četvrtom kongresu KPJ, održanom u Drezdenu 1928. godine, zahtjevano je da se što prije realizira razbijanje jugoslavenske države. „Potlačeni narodi“ Jugoslavije trebali su otvoreno postaviti pitanje svoje borbe za nacionalnu nezavisnost i otcjepljenje. Ta borba označena je kao „buržoasko-demokratska revolucija“ ali i kao dio svjetske revolucije. Najvažnija odluka kongresa bila je da se pristupi konkretizaciji prava na otcjepljenje. Osim stavova o nezavisnosti Hrvatske, KPJ je izjavila da će pomagati sve akcije koje vode ka obrazovanju nezavisne Crne Gore. Izražena je solidarnost „revolucionarnih radnika i seljaka nacija Jugoslavije, a pre svega Srbije“, sa nacionalno-revolucionarnim pokretom u Makedoniji. Ista formulacija iskorišćena je prilikom objašnjenja podrške Kosovskom komitetu i borbi za nezavisnu i ujedinjenu Albaniju. Priznato je i pravo na otcjepljenje Mađarima u Banatu, Bačkoj
Antijugoslavenstvo Kominterne i jugoslavenskih komunista doživljava vrhunac poslije proklamovanja diktature kralja Aleksandra I 1929. godine. Uvođenjem diktature počinje da se izgrađuje jugoslavenski državni unitarni model. Jugoslavenski nacionalizam kralja Aleksandra I u zvaničnim partijskim dokumentima dobijao je totalitarno fašističko obilježje. Organ KPJ Proleter u svojim člancima iz diktatorskog razdoblja često je koristio fašističke oznake za jugoslavenske Sokole. Komunisti su Sokole predstavljali kao glavni oslonac „srpske vojno-fašističke diktature“ i kao nosioce buržoaskog velikosrpskog militarizma.
NE TREBA zaboraviti činjenicu da je KPJ bila gotovo jedina komunistička partija koja je bez otpora prihvatila odluke Kominterne da djeluje u pravcu komadanja svoje zemlje.
Takav otpor pružili su čehoslovački i poljski komunisti u vezi sa otcjepljenjem Sudetske oblasti, odnosno Dancinga, a ni komunističke partije zemalja zapadne Evrope nisu rado prihvatale politiku otcjepljenja kolonija od njihovih metropola. Razloge prihvaćanja politike secesije od strane jugoslavenskih komunista, osim slabosti partije i njene razbijenosti na frakcije, treba tražiti, prije svega, u podleganju uticaju nacionalnih (narodnosnih) pokreta u Jugoslaviji. Za razliku od građanskih nacionalnih pokreta, zahtjevi komunista bili su radikalniji jer su zagovarali nasilnički način ostvarenja svojih ciljeva (revolucionarnim putem). Slične metode podržavali su i pripadnici Hrvatske stranke prava (frankovci) koji su se masovno priključivali ustaškom pokretu u očekivanju da će u povoljnom trenutku, uz pomoć Italije, ostvariti svoje separatističke ciljeve. Hrvatski, slovenački i makedonski komunisti prihvataju „revolucionarni“ koncept, bore se za njegovo ostvarenje, da se pomoću Kominterne, rješava pitanje njihove posebne nacionalne države izvan okvira Jugoslavije.
STALjINOVA DOKTRINA
STAVOVI Kominterne o Kraljevini SHS (Jugoslaviji) bili samo instrument politike sovjetske države. Razbijanje Jugoslavije značilo je i slabljenje tzv. sanitarnog kordona versajskih sila na jugoistočnim granicama SSSR-a. Politika Kominterne i sovjetske Rusije imala je konstantu u jednoj strategijskoj tački: spas i stabilnost sovjetske Rusije može doći samo rušenjem postojećeg evropskog poretka i društvenog sistema u svom okruženju. Tako su instrumentalizovani revolucionarni ciljevi komunista sa stanovišta interesa boljševika. Time je Kominterna izgubila svoj prvobitni cilj i postala sredstvo za “očuvanje socijalizma u jednoj zemlji” (prema Staljinovoj doktrini), a stvarno je služila za zaštitu boljševičke vladavine od eventualne spoljne intervencije.