ODLUKAMA Vlade Srbije, na jučerašnjoj sednici, manastiri Manasija i Arilje, arheološko nalazište Caričin grad, mađarsko groblje Dvorina, u selu Banja i arheološko nalazište Mora Vagei u Mihajlovicu, na teritoriji Negotina, dobili su novi, viši stepen zaštite.
Foto S. Babović
Tačnije, ovi spomenici dobili su status nepokretnog kulturnog dobra od izuzetnog kulturnog i istorijskog značaja, i to na osnovu odluka vlade koje se odnose na utvrđivanje mera zaštite, granica zaštićene okoline i mera zaštite zaštićene okoline spomenika kulture, odnosno arheološkog nalazišta, kao nepokretnog kulturnog dobra od izuzetnog značaja.
Zadužbina despota Stefana Lazarevića, manastir Manasija (Resava), podignuta je 1407-1418. godine i tokom prve polovine 15. veka bila je književno središte u kome radila poznata resavska škola čiji su se uticaji osećali daleko izvan granica Srbije. Kompleks se sastoji od crkve (posvećena je Sv. Trojici, ima plan razvijenog upisanog krsta kombinovanog sa trikonhosom, i pripada moravskoj arhitektonskoj školi), ostataka stare biblioteke, konaka i utvrđenja sa 11 kula i donžona, među kojima se ističe svojom visinom i izgledom Despotova kula. U priprati crkve očuvan je jedinstveni mozaični pod od raznobojnih kamenih pločica, a uprkos teškim oštećenjima, živopis Manasije je jedno od najznačajnijih ostvarenja srpskog srednjovekovnog slikarstva.
Za nepokretno kulturno dobro – spomenik kulture, Manasija je prvi put utvrđena odlukom Zavoda za naučno proučavanje spomenika kulture Beograd 1948, a za kulturno dobro od izuzetnog značaja odlukom Skupštine Socijalističke republike Srbije 1979.
Podignuta krajem 13. veka, tačnije 1283. godine, iznad ušća Rzava u Moravicu, na ostacima manastirske crkve koju je Sveti Sava 1219. godine proglasio središtem moravičke episkopije, crkva posvećena Svetom Ahiliju, u okviru manastira Arilje je zadužbina je srpskog srednjovekovnog kralja Dragutina. Izdvaja se kako belinom i vitkošću svoje arhitekture, tako i galerijom dragocenih fresaka, i nalazi se pod republičkom zaštitom, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja, još od 1979. godine.
Kinoteka, srpska i jugoslovenska
VLADA je juče donela i odluku o promeni naziva Jugoslovenske kinoteke u Državni audiovizuelni arhiv Srbije Jugoslovenska kinoteka. Kinoteka je utvrđena kao centralna ustanova zaštite i očuvanja filmskog i ostalog audiovizuelnog nasleđa za teritoriju Srbije i u njenoj nadležnosti je vođenje centralnog registra kulturnih dobara, kao i registra kulturnih dobara od izuzetnog i velikog značaja u našoj zemlji.
Arheološko nalazište Caričin grad predstavlja jedini utvrđeni grad koji je u prvoj polovini 6. veka, kao zadužbina ranovizantijskog imperatora cara Justinijana (527-565), izgrađen iz temelja u vizantijskoj provinciji iz koje je car potekao. Istraženi ostaci utvrđenja i objekata na ovom nalazištu upućuju na izvanredan arhitektonski primer ranohrišćanske civilizacije nastale na tlu severnog Ilirika, a početkom ove godine u Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture je formiran stručni tim za izradu nominacionog dosijea za upis “Arheološkog nalazišta Caričin grad – Iustiniana Prima” na Uneskovu Listu svetske baštine.