GENERALI su bili svesni da Jugoslovenska vojska nije dorasla da se po tehnici i vojnoj doktrini nosi sa Vermahtom, oficiri su smatrali da je nečasno bez otpora pokleknuti.
Srpski narod je izbor na pravu stranu istorije, Foto Vikipedija
Antinemačko raspoloženje masovno i gromoglasno širili su britanski i američki diplomati, propagandisti, političari, štampa pod njihovim uticajem, besomučna radio-propaganda. Sistematski se podjarivalo antinemačko raspoloženje, koje je imalo tlo u samom srpskom narodu. Pri tom, tada se nije razmišljalo da je prevrat izazov neviđenoj sili Vermahta, koja je smrvila francusku armiju nešto manje od godinu dana ranije.
Učešće Srpske pravoslavne crkve u prevratu davalo je celom podvigu iracionalni sjaj „Kosovske žrtve”, opredeljenja „za carstvo nebesko”. Na akt od 25. marta gledalo se kao na sramotu koju je trebalo što pre odbaciti da bi se doživela moralno-politička katarza. Jugoslavija se 27. marta našla, kao i u prvom svetskom ratu, na strani saveznika.
Ulog Jugoslavije, stupanjem na stranu antifašističkog sveta, praktično u to vreme Velike Britanije i Ruzveltove Amerike koja ju je podržavala, iako izvan rata, bio je sa stanovišta budućnosti neprocenjiv. Kapital od 27. marta bio je najveći kapital koji je jugoslovenska kraljevska vlada u izbeglištvu imala u emigraciji. Čerčil je do kraja zadržao romantičan odnos prema ovom događaju na koji su Britanci uveliko uticali, ali čime nije bilo ugroženo autohtono raspoloženje naroda i neposrednih izvršilaca prevrata.
ČIĆENICA je nesumnjivo da je 27. mart 1941. odredio sudbinu Jugoslavije i srpskog naroda. U herojskoj patetici nosilaca događaja, pre nego što su počele nastupati posledice, pitanje je da li je neko o njima trezveno i razmišljao. Visoka temperatura nacionalnog oduševljenja, slobodarstva i antifašizma potirala je razmišljanje o onome što sledi u vidu posledica. Sam rasplet 27. marta nije bio van duha naroda, tradicije i prethodne srpske istorije. Srbi su stekli slavu, a Jugoslavija u antifašističkom svetu ugled zemlje koja se usudila da protivureči Hitleru na vrhuncu slave i moći. Ima pisaca koji spominju „inadžisku prirodu” srpskog naroda, ili drugih koji se pozivaju na Njegoša („neka bude što biti ne može, nek ad proždre pokosi satana”). Kako bilo da bilo, sa 27. martom neizbežno je dobijen rat, razorena država i srpski svet našao se pod udarom Hitlera, inače opterećenog srbofobskim kompleksom iz prvog svetskog rata. Austrijski kaplar nije nikada mogao potisnuti iz svesti sećanje na sramotni poraz carskih armija koje su paradno krenule na malenu Srbiju 1914. godine. Srpska nacionalna integracija nije bila ostvarena 1918. i srpski narod je bio teritorijalno razasut u vazalnim državama 1941, koje je Hitler stvarao ili nameravao da stvori u formalno ili faktički anektiranim predelima Italije, Mađarske i Bugarske.
NA TLU Jugoslavije konstituisana su i tri izrazito antisrpska režima: folksdojčerski u Banatu, ustaški i velikoalbanski na Kosovu i Metohiji. Čim nije više bilo države koja se smatrala svojom, nije bilo ni zaštite. Srbija je skučena u svoj šumadijsko-pomoravski atar, kao nekadašnje jezgro države, prvi prsten oko kojega se u nacionaloslobodilačkim ratovima širilo područje srpskog naroda. Otpor 27. marta, sa kratkotrajnim ratom, izazivao je želje za ponovnim ogledanjem sa okupatorom. Srbija i sama pod nemačkom čizmom nije bila u stanju da se odupre ustaškoj politici uništavanja srpskog življa u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini u ime stvaranja nove, moćne države na Balkanu, pre svega katoličke i antisrpske. Kao da su sva zla koja su snašla srpski narod proizišla iz 27. marta. Protivnici prevrata i nosioci pronemačke politike nastojali su da ozvaniče ovaj događaj kao zločinački, izdajnički prema svom narodu, nepromišljen i zlokobno štetan, demonizirajući ga neposredno posle zbivanja i u kasnijem razvitku, pa do danas, preko mnogobrojnih sledbenika potonjih generacija. Protagonisti prevrata nastavili su da akcentiraju pomenuti ulog i izbor na pravu stranu istorije.
PARADOKSALNA situacija nastaje tek posle prevrata, jer dotadašnji junaci 27. marta kao da su ustuknuli, u njih je ušao strah, ostali su nekako zbunjeni na istorijskoj pozornici, u svakom slučaju neodlučni, teturajući između neosnovane nade da Hitler neće reagovati i britanskih pritisaka da se odmah stupi u akciju i preuzme strategijska inicijativa.
Neverovatno je do kojeg je stepena motivacija učesnika prevrata bila u suprotnosti sa njihovim ponašanjem post festum. Kao da to nisu bili isti ljudi! Čemu državni udar ako on nije bio shvaćen i iskorišćen u smislu namera samih izvršilaca prevrata? Obaranje Cvetković – Mačekove vlade i kneza Pavla bilo je objavljivanje rata Hitlerovoj Nemačkoj.
Zašto se i kako to nije shvatilo? Stvari se ne bi bitnije, vojno gledano, izmenile, niti žrtve bile manje, ali bi se usaglasile motivacije pre i posle 27. marta, potencijalne namere i neposredna, odlučna akcija. Hitler je logicizirao daleko ubedljivije.
Zaverenici očigledno nisu bili homogena grupacija, jer se radilo o političarima i vojnicima, mlađim i starijim ljudima, predstavnicima mekšeg i tvrđeg stava, fanaticima i rezonerima, nižim i višim oficirima – generalima pre svega. Svima je moglo biti jasno da Jugoslovenska vojska sa svojim starinskim naoružanjem predstavlja neravnopravnog protivnika Nemačkoj. Isto tako, nikome od učesnika nije moglo biti nepoznato da ih Velika Britanija ne može vojno i materijalno pomoći. Nad svima njima nadnosilo se i saznanje koliko je zemlja duhovno podeljena i odnosi između Srba i Hrvata poremećeni. Kome je od njih mogla biti tajna da je „peta kolona” podrila temelje zemlje i njene odbrane? Postojala je velika neverica u držanje nesrpskih naroda i nacionalnih manjina. Sve ono što se u času zapaljivosti duha potiskivalo, izbilo je svom snagom posle obaranja namesničkog režima… Same ličnosti na sceni, i pored viđenih intelektualaca nisu bile dorasle drami koja se nametnula i u kojoj je srpskom narodu ponovo pripalo da odigra glavnu reč u rušenju namesničkog poretka, ali i da postane glavna žrtva nemačke osvete i ustaškog terora u događajima koji su sledili.
HITLEROVO munjevito reagovanje na prevrat u Beogradu 27. marta, bilo je određeno i vojnim razlozima: raščišćavanjem situacije na jugu Evrope pre nego što Vermaht krene u dugo iščekivani pohod na Istok, o čemu je već decembra 1940. bio utvrđen vojni plan.
Nova vlada u Beogradu bila je do kraja neprihvat- ljiva, samim tim što je uvredila vođu nemačkog naroda, pokazala po Hitlerovom mišljenju neviđenu drskost, usudivši se da ruši režim koji je pokazao spremnost da se prikloni njegovoj volji. Strahovao je i od toga da novu vladu ne iskoriste Britanci i Grci u cilju obrazovanja jedinstvenog južnog fronta. Stoga se Hitler nije ni obazirao na to što vlada nije istupila iz Pakta i što je izrazila volju da bude lojalna. Napadom na Jugoslaviju i Grčku, kao i kasnije na Krit, gde je bila angažovana velika vazduhoplovna sila sa padobranskim jedinicama, Hitler je morao odložiti početak operacije „Barbarosa” za četiri nedelje, a kasnije za pet nedelja (od 15. maja na 22. jun 1941. godine), što će se pokazati sudbonosno za nemačku kampanju na Istoku.
Jugoslavija je bila napadnuta od tri države: Nemačke, Italije i Mađarske. Granice zemlje, duge preko tri hiljade kilometara, činile su odbranu zemlje nemogućom. Bugarska nije učestvovala aktivno u operacijama protiv Jugoslavije i Grčke da ne bi dala povoda Turskoj, dok je Rumuniji bila namenjena preventivna uloga prema SSSR-u. Mađarske trupe počele su dejstvovati 10. aprila 1941, posle proglašenja NDH. ( Nemačka je u Rumuniji imala vazduhoplovne baze. Kod nemačke Vojne misije u Rumuniji nalazilo se 6 pešadijskih divizija i 2 oklopne divizije. Bugarska i Rumunija dobile su svojim navodnim neutralnim držanjem zadatak da omoguće da se nemačke snage u ovim zemljama neometano grupišu pred očima vojske Kraljevine Jugoslavije koja nije smela preduzimati protivmere da ne povredi „neutralnost” pomenutih zemalja).
Decenijsko lamentiranje
PROFAŠISTIČKE i antifašističke snage u srpskom narodu lamentiraju već decenijama što je 27. mart dao vizu komunistima da stupe na scenu, na kojoj se polulegalizuju, steknu u širim narodnim slojevima ugled nacionalne snage, iskorišćavajući taj iznenadni kapital u borbi za socijalnu revoluciju u formi otpora zavojevačima, čime su podrivali osnove snagama društvenog i državnog status quo koje su pokrenule lavinu otpora da se ne poklekne pred Hitlerovim diktatom.