Meša Slimović zbog svog srpstva potpisivo se imenom Meša suprotstavljajući se na taj način turskoj asimilicaiji srpskog jezika i komunističkoj islamizaciji srpskog naroda

Ognjen Vojvodić Piše: Ognjen Vojvodić

26. aprila 1910. godine, gregorijanskog kalendara (13. aprila julijanskog kalendara) rođen je u Tuzli (Austrougarska monarhija) srpski književnik, filolog, akademik Meša Selimović.

Rođen je u imućnoj zanatlijskoj i veleposjedničkoj porodici. Njegov djeda i preci bili su zlatari. Meša Selimović je rođen u srpskoj porodici koja je pripadala dijelu islamizovanog srpskog stanovništva Bosne i Hercegovine u vremenu otomanske okupacije Balkana. Na rođenju je dobio ime Mehmed, ali se kao književnik i u svakodnevnom životu potpisivao imenom Meša, i koje je njegovom željom napisano na njegovoj nadgrobnoj ploči. Na taj način je pokazivao otklon od otomanske okupatorske tursko-arapske asimilacije srpskog jezika.

Takođe to je otklon od jugoslovenske nacionalne komunističke kulturne politike Socijalističke Jugoslavije koja je, u kontinuitetu kolonijalne kulturne politike osmanske okupacije, islamizovani srpski narod Bosne i Hercegovine odvajala od srpske narodnosti i ustavno odredila nacionalnim nazvom „muslimanski narod“.

Tako, možemo reći, da Meša pored rođendana ima i svoj svojevrsni imendan izgrađenog svog imena oslobođenog od okupacione otomanske onomastike i krštenog srpskim jezikom.

Godine 1930. Meša Selimović se upisao u studijsku grupu srpsko-hrvatski jezik i jugoslovenska književnost Filozofskog fakulteta u Beogradu, tada prestonici Kraljevine Jugoslavije (državne tvorevine formirane od vlade i kralja Srbije sa hrvatskim i slovenačkim pristalicama jugoslovenske jezičke politike, posle rušenja Austrougarske monarhije u Prvom svjetskom ratu).

Ustavom Kraljevine Jugoslavije srpski jezik je prvi put na prostoru Kraljevina Srbije i Crne Gore i u srpskim ustanovama Dalmacije, Bosne, Hercegovine, Stare Srbije troimenovan u službeni naziv srpsko-hrvatsko-slovenački, ili dvoimenovan dvočlanim nazivom „srpsko-hrvatski“. Meša je diplomirao 1934. godine, a od 1935. do 1941. godine radi kao profesor u Tuzli. Početkom Drugog svjetskog rata bio je uhapšen zbog saradnje sa Narodnooslobodilačkim pokretom.

Postao je član Komunističke partije Jugoslavije i Agitprop-a za istočnu Bosnu, a potom politički komesar Tuzlanskog partizanskog odreda. Prekomandovan je u Beograd za načelnika Odjelenja za publikacije Komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača. U Beogradu mu se juna 1945. rodila ćerka Slobodanka. Leta 1945. upoznao je Daroslavu Božić, zbog koje je napustio suprugu iz partizanskog perioda Drugog svjetskog rata. Napuštena žena ga je prijavila da živi sa bivšom buržujkom, pa je bio 1947. saslušavan pred partijskom komisijom zbog narušavanja komunističkog morala. Kažnjen je avgusta 1947. isključenjem iz Komunističke partije čime je otpočeo i novi period u njegovom privatnom i stvaralačkom životu.

U Sarajevu izložen stalnim napadima

U Beogradu je radio u Komisiji za kulturu i postao načelnik za kulturne veze sa inostranstvom. U časopisu „Naša književnost” objavio je 1946. prvu pripovetku Pjesma u Oluji. Vratio se u zavičaj 1947. godine. Radio je u Sarajevu kao: profesor Više pedagoške škole, docent Filozofskog fakulteta, umjetnički direktor „Bosna-filma“, direktor drame Narodnog pozorišta, glavni urednik IP „Svjetlost“ i predsjednik Saveza književnika Jugoslavije.

Godine 1969. izabran je u Upravni odbor Srpske književne zadruge. Kada je u jesen 1970. objavio je da želi da ode iz Sarajeva, napala ga je u otvorenom pismu grupa mladih pisaca, a Meša je onda demantovao vest da odlazi iz Sarajeva, ali je zbog pomena preseljenja u Srbiju bio izložen stalnoj torturi na političkoj i nacionalnoj osnovi zbog čega je doživio moždani udar juna 1971. godine. Kada je komunističko partijsko rukovodstvo Srbije 1972. osudilo aktivnost Srpske književne zadruge, Meša Selimović je odbio da podnese ostavku na članstvo u Glavnom odboru Srpske književne zadruge.

Decembra 1972. radna grupa CK SK BiH raspravljala je sa Mešom o njegovom odbijanju da primi partijski materijal i o Srpskoj književnoj zadruzi. Istorijska institucija srpske kulture, Srpska književna zadruga, je zbog odbijanja da ukloni iz naziva pridjev srpski i zbog kontinuiteta srpske kulturne politike bila pod političkim pritiskom jugoslovenske komunističke vlasti u Srbiji, koja traje do danas.

Meša Selimović se preselio u Srbiju januara 1973. godine i živio u Beogradu do svog upokojenja 11. jula 1982. godine, gdje je sahranjen u Aleji zaslužnih građana. Bio je redovni član Srpske akademije nauka i umjetnosti SANU. Dobitnik je brojnih nagrada, od kojih su najznačajnije: NIN-ova nagrada, „Goranova nagrada“, „Njegoševa nagrada“. Njegovo životno djelo je stilski besprekoran roman „Derviš i smrt“, u koji je utkao tragediju rođenog brata koji je stradao nakon rata od komunističkih vlasti, a koji je bio partizanski prvoborac. Poznati romani: „Tvrđava“, „Krug“, „Sjećanja“, „Tuđa zemlja“, svrstani su u prvu kategoriju srpske i svjetske književnosti, a njegova filološka studija „Za i protiv Vuka“ predstavlja prvorazredno djelo srpske i svjetske lingvistike. Tokom 1971. pokrenuta je inicijativa da se predloži za Nobelovu nagradu.

Protiv kolonizacije srpskpg jezika

Pored otklona od okupatorske otomanske tursko-arapske asimilacije srpskog jezika Meša Selimović je posebno bio kritičar zapadne latinske germanske kolonizacije srpskog jezika, što vidimo u njegovom isključivo korišćenju ćiriličkog pisma (iako je u jugoslovenskoj jezičkoj politici bilo politički poželjno prelaženje sa ćiriličkog na latinično pismo).

U svojoj poznatoj lingvističkoj studiji Za i protiv Vuka, Selimović je pisao o tabu-temi jugoslovenske jezičke politike, o polazištima i posledicama njemačke austroslavističke reforme srpskog jezika, programski prikrivanih u Jugoslaviji, a danas vavilonski vidljivih u jugoslovenskom razgrađivanju i raspračavanju srpskog jezika, i latinizaciji srpskog pisanog jezika. Zato je i kao akademik, dobitnik Njegoševe nagrade, poznati i priznati romanopisac i lingvista, partizanski prvoborac, u Socijalističkoj Jugoslaviji teško objavio svoju lingvističku studiju.

Meša Selimović se suprotstavio komunističkoj klasnoj kulturnoj „karadžićevskoj“ jezičkoj politici studijom kojom je prikazao političku prirodu austroslavističke reforme srpskog jezika. Selimović je studiozno prikazao povjesni pregled književnih i filoloških štiva srpskih pisaca kao svjedočanstva kontinuiteta i kvaliteta srpskog književnog jezika koji je odbačen jezičkom politikom uprošćavanja i prostačenja srpskog jezika.

Takođe, Meša je prikazao svojevrsno šizofreno stanje srpske jezičke svijesti i srpske jezičke politike kao posledicu njemačke austroslavističke kolonizacije srpskog jezika, što je prikazao i samim naslovom studije Za i protiv Vuka. Prikazao je principe jezičke politike reforme srpskog jezika kojom je razgrađen srpski književni jezik i rasparčana cjelovitost srpskog jezika, a koja se u srpskoj lingvistici i jezičkoj politici veliča kao nacionalni uzor.

Međutim, Mešina studija je prikaz i jezičke posledice islamizacije mentaliteta srpskog naroda što je primjer istorijske ironije da jedan srpski filolog iz islamizovane srpske porodice štiti slovensku izvornost i složenost srpskog književnog jezika od pristalica jezičke politike srpskog samoukog filologa koji je kao saradnik njemačke kancelarije u jugoslovenskom jezičkom programu kolonizacije srpskog jezika radio na uvođenju turcizama i arapizama, germanizama i romanizama u srpski jezik, a brisanju „slovenizama“ i rečnika srpskog književnog jezika, to jest u političkom programu međudržavnog germanskog i islamskog imperijalizma na Balkanu.

Mešina odrbana svoga srpstva

Kao priznati kulturni djelatnik, Meša Selimović se često javno oglašavao u odbranu svoje srpske narodnosti koja je u Jugoslovenskom jezičkom nacionalnom političkom projektu programski svođena na kategoriju republičke pravno-političke pripadnosti R. Srbiji, a na povjesnim prostorima srpskog naroda (Dalmaciji, Bosni, Hercegovini, Crne Gori, Makedoniji) srpska narodnost, kao najbrojnija na prostoru Jugoslavije, je politički preimenovana prema nazivima jugoslovenskih republika.

Tako je je 12. juna 1973. Meša pisao redakciji „Politike” zbog političke osude knjige Posleratna srpska književnost, Predraga Palavestre (1945—1970), kada su Palavestru politički napadali što je bosanske književnike uveo u srpsku književnost, zbog čega je Meša napisao, navodeći sebe kao primjer, da je iz muslimanske porodice iz Bosne, ali da je srpske narodnosti, da pripada srpskom jeziku i da je srpski književnik. Inače, ideologija jugoslovenske jezičke politike je sa pozicija političke moći sprovođena i u Beogradu kao glavnom gradu Jugoslavije, kao u svim jugoslovenskim socijalističkim republikama, a koja se u Srbiji skoro istom snagom sprovodi do danas u kontinuitetu komunističke kulturne politike…

U svojoj biografskoj knjizi „Sjećanja“ (Beograd-Rijeka 1976.) Meša Selimović je zapisao: „Moji bliži preci su iz Bileće. Otac se rodio u Visokom, kad se porodica iz Bileće pokrenula prema svojim posjedima na sjeveroistoku Bosne. Selimovići su porijeklom iz Vranjske na granici Hercegovine i Crne Gore, od drobnjačkog bratstva Vujovića. Šefik Pašić, koji je ispitivao porijeklo naših porodica, piše o tome, na osnovu dokumenata koje je pronašao u arhivskim i porodičnim dokumentima (Porijeklo porodica, Oslobodjenje, 1971). Moj otac nije bio religiozan, a po nacionalnom osećanju bio je Srbin, i znao je za nerazgovijetno porodično predanje…“ „Negdje valjda početkom 17. vijeka, moj daleki predak Vujović iz Vranjske okupio je oko sebe sinove, devet ih je bilo, pa su se dogovorili da dvojica prime neprijateljsku vjeru, da brane ostalu braću i rodbinu. […] I desilo se ono što je predački savjet zamislio, pa su dva brata, jedan Selimović, jedan Ovčina, branili braću i rođake, generacijama pamteći da su rod.

Kad su rođaštvo počeli da zanemaruju, pa da zaboravljaju, pa da preziru, i kad se sasvim zatrla rodbinska veza, teško je reći: to je dio naše teške i neispitane istorije. Nekadašnja želja da se pomogne rođacima polako se pretvarala u crnu mržnju. […] Povjesna drama bosansko-hercegovačkih muslimana već stoljećima se odvijala na ovim prostorima, sa islamom koji je u našim krajevima prodro na zapad Evrope, ostavši na razmeđu svijetova, most i granica Istoka i Zapada, Hasan u Dervišu i smrti kaže o tome: Ni s kim istorija nije napravila takvu šalu kao s nama. Do juče smo bili ono što danas želimo da zaboravimo. Ali nismo postali ni nešto drugo. Stali smo na pola puta, zabezeknuti. Ne možemo više nikud. Otrgnuti smo, a nismo prihvaćeni. Kao rukavac što ga je bujica odvojila od majke rijeke, i nema više ni toka ni ušća, suviše malen da bude jezero, suviše velik da ga zemlja upije.“

Poznato je njegovo testamentarno pismo upućeno SANU 1976. godine, u kome je napisao: „Bio sam veoma srećan što sam se, na taj način, našao na pravom mjestu. Kako u našim književnim prilikama dolazi do novih momenata i olakih odluka, ja ne mislim mijenjati ni svoja uvjerenja, ni stečeno mjesto u književnosti kojoj pripadam. […] Da bih zaštitio svoj lični i književni integritet, ja se obraćam Srpskoj akademiji nauka i umetnosti, čiji sam redovni član, s molbom da se u njoj nađe i sačuva ova moja pismena izjava. Potičem iz muslimanske porodice iz Bosne, a po nacionalnoj pripadnosti sam Srbin. Pripadam srpskoj literaturi, dok književno stvaralaštvo u Bosni i Hercegovini, kome takođe pripadam, smatram samo zavičajnim književnim centrom. […] Pripadam, dakle, književnosti Vuka, Matavulja, Stevana Sremca, Borislava Stankovića, Petra Kočića, Iva Andrića, a svoje najdublje srodstvo sa njima nemam potrebe da dokazujem.“